Algemeen
De gemeente Den Helder werkt op vele fronten samen. Binnen dit scala aan samenwerkingsvormen zijn verbonden partijen de (zelfstandige) organisaties waaraan de gemeente zich bestuurlijk én financieel verbonden heeft. Een verbonden partij komt tot stand wanneer een publiek belang aan de orde is bij de uitvoering van een taak, die de gemeente niet persé zelf hoeft uit te voeren, en andere instrumenten, zoals inkoop of subsidie, niet toereikend zijn. Het heeft in dat geval een meerwaarde om een zelfstandige organisatievorm te kiezen die het beste past bij de publieke taak. En deze taak bepaalt dan of een publiekrechtelijke, of een privaatrechtelijke organisatie passend is.
De definitie van een verbonden partij, zoals opgenomen in het BBV luidt als volgt: ‘een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie, waarin de provincie of de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft’.
Publiekrechtelijke organisaties zijn de gemeenschappelijke regelingen die op grond van de Wet Gemeenschappelijke regelingen (Wgr) in het leven zijn geroepen. Daarvan zijn lichtere en zwaardere vormen te onderscheiden. Privaatrechtelijke organisaties zijn, onder andere, stichtingen, vennootschappen en verenigingen en vinden hun wettelijke bepalingen in het Burgerlijk Wetboek.
Een gemeente heeft een bestuurlijk belang als zij zeggenschap heeft, dit kan door:
- het hebben van een zetel in het bestuur door een vertegenwoordiger van de gemeente, of
- het hebben van stemrecht.
Een gemeente heeft een financieel belang als zij middelen ter beschikking heeft gesteld die:
- ze kwijt is in geval van faillissement van de verbonden partij (leningen/aandelenkapitaal) en/of:
- ze aansprakelijk gesteld kan worden (borgstellingen/garanties).
Gemeenschappelijke regelingen voeren gemeentelijk beleid en/of beheer uit op verschillende terreinen. Soms is het verplicht dat een gemeenschappelijke regeling dat doet, in casu bij de Veiligheidsregio, de GGD en de Omgevingsdienst. In andere gevallen is sprake van beleid dat een gemeente niet alleen dan wel niet doeltreffend kan uitvoeren. De deelname in het aandeelkapitaal van een aantal vennootschappen vloeit in hoofdzaak voort uit de maatschappelijke belangen die door deze vennootschappen worden (werden) nagestreefd.
Visie op verbonden partijen
De gemeenteraad heeft in het beleidskader Verbonden partijen (vastgesteld, juni 2018) de uitgangspunten bepaald bij het toetreden tot de verbonden partij.
Samenwerken, door het op afstand zetten van één of meerdere taken van de gemeente betekent ook dat zeggenschap wordt opgegeven. De veel gehoorde roep om ‘grip’ te verkrijgen is dan een logisch uitvloeisel van het feit dat de verantwoordelijkheid voor (de uitvoering van) die taak wél bij de gemeente blijft liggen.
Ontwikkelingen (boven)regionaal
Door de gemeenteraad is op 22 januari 2018 de notitie ‘Informatievoorziening door gemeenschappelijke regelingen vastgesteld. Dit besluit is toentertijd door alle gemeenteraden van Noord-Holland Noord gelijkluidend genomen.
Deze besluitvorming heeft geleid tot de oprichting van de Regietafel NHN. In deze regietafel wordt aandacht besteed aan de goede samenwerking tussen gemeenschappelijke regelingen en gemeenten, de uitvoering van de raadsbesluiten voorbereid en er wordt aandacht geschonken aan de financiële uitgangspunten ten aanzien van de gemeenschappelijke regelingen
Wijziging Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr)
Per 1 juli 2022 is een wijziging in de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) doorgevoerd, met een invoeringstermijn van twee jaar. Uiterlijk 1 juli 2024 moeten alle gemeenschappelijke regelingen zijn aangepast aan de wijziging.
De wijziging heeft als doel de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen en de kaderstellende en controlerende rol van gemeenteraden, provinciale staten en algemene besturen van waterschappen in relatie tot gemeenschappelijke regelingen te versterken.
De wijzigingen van de Wqr zijn onder te verdelen in drie categorieën:
- De versterking van de positie van gemeenteraden bij besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen.
- De introductie van aanvullende controle-instrumenten voor gemeenteraden.
- Het verbeteren van de positie van gemeenteraden met betrekking tot het functioneren van de regeling.
De Regietafel, die in 2018 is opgericht met het doel de samenwerking tussen alle betrokkenen bij de gemeenschappelijke regelingen in Noord-Holland Noord beter te laten functioneren, neemt het voortouw bij het traject om te komen tot die wijzigingen, in goede banen te leiden.