Onderhoud kapitaalgoederen

Basisgegevens
De gemeente Den Helder beheert in totaal meer dan 3,6 miljoen m2 wegverharding (asfalt-, elementen-, cementbeton en half verharding). Het grootste deel van het areaal omvat de elementenverharding met 2.504.403m2 en asfalt met 1.079.707m2.

Elementenverharding
Van de elementenverharding is het overgrote deel aangelegd tijdens de wederopbouw in de jaren ’70.
De staat van het areaal komt als gevolg van inspecties steeds beter in beeld. De areaaluitbreiding is echter nog niet volledig opgenomen in de overzichten en wordt de komende tijd aan het areaal toegevoegd.

Momenteel werkt Den Helder met de methode risico gestuurd onderhoud voor de elementenverharding. Dit houdt in dat er wordt gereageerd op meldingen (Den Helder heel en veilig houden) en dat het hoogstnoodzakelijke onderhoud wordt uitgevoerd (Den Helder veilig houden).

Vanuit de inspecties komt naar voren komt dat het uitgestelde onderhoud op deze manier onvoldoende wordt ingelopen. Dit is de voornaamste reden dat wij ons nu willen richtten op het meer procesmatig aanpakken van het onderhoud van het areaal. Concreet houdt dit in dat wij naar aanleiding van de inspecties meerjarenplanningen gaan maken zodat inzichtelijk wordt wat de onderhoudsopgave precies is en dit vervolgens ook doelmatig in te kunnen zetten. Daarnaast zal zoveel mogelijk werk met werk worden gemaakt (zie foto) en wordt er meegelift op de GWW projecten.

Voldoende      53%
Matig           4%   
Onvoldoende        2%
Uitgesteld onderhoud   39%
Onbepaald        2%    

Naast het maken van een meerjarenplanning is de gemeente Den Helder overgegaan tot een proefaanpak waarbij alleen de 30-50% maatregelen worden opgepakt in plaats van het gehele wegvlak opnieuw te herstraten.

Van alle wegvakken die uit de inspectie zijn aangemerkt met de maatregel ‘’uitgesteld onderhoud’’
(30-50% herstel) worden alleen die plekken aangepakt die verantwoordelijk zijn voor het bepalen van deze maatregel (de schadebeelden). Dat kan zijn het herstraten van bijvoorbeeld 3 tegels die omhoog staan.

Het voordeel van deze methode is dat het uitgestelde onderhoud veel sneller ingelopen kan worden tegen minder kosten. Het nadeel is dat het wegvak zelf niet integraal wordt aangepakt, namelijk 30-50% herstarten, waardoor deze straat het jaar erna in de inspectie weer naar boven kan komen.

De prognose is dat met deze methode het uitgestelde onderhoud binnen 3 jaar in plaats van 6 jaar ingelopen kan worden en met minder middelen. Na twee jaar is vanuit de inspectieresultaten pas te beoordelen of deze methode zijn vruchten heeft afgeworpen.

Asfaltverharding
Het afgelopen jaar hebben wij gezien dat er veel beïnvloedbare factoren zijn die een groot effect hebben op het prijspeil van grondstoffen, waardoor onderhoudswerkzaamheden een stuk duurder werden. Door de aanhoudende  schaarste in grondstoffen blijven de eenheidsprijzen van asfalt verder stijgen waardoor doorlopend keuzes moeten worden gemaakt op het gebied van het beheer en onderhoud.

De CROW Risicoregeling GWW 1995 geeft jaarlijks een tussentijdse index voor wegenbitumen. Tot en met november 2021 is deze index met 45% gestegen, met een versnelling vanaf juni 2022 tot 57%, hetgeen een duidelijke reflectie is van de gestegen olie- en gasprijzen.

In onderstaand figuur is te zien dat 12% van het asfalt areaal aan vervanging toe is. Door tussentijdse uitgevoerde asfaltboringen en valreflectie metingen (meten de draagkracht) kan worden geconcludeerd dat er de komende jaren een aantal reconstructies uitgevoerd moeten worden. Dit betekent dat voor die wegen het asfalt einde levensduur heeft bereikt en in zijn geheel moet worden vervangen. De vervangingsopgaven zullen in kaart worden gebracht en bij de volgende kadernota worden opgevoerd. De afgelopen jaren is het asfalt areaal daarom zoveel mogelijk geconserveerd door bijvoorbeeld het vervangen van de deklaag of het gieten van gaten en naden.

Voldoende      75%
Matig                  13%   
Onvoldoende        3%
Uitgesteld onderhoud        9%   

Kerncijfers kwaliteit
Het wegenareaal wordt elk jaar geïnspecteerd conform de richtlijnen van het CROW en beoordeeld op beeld- en technische kwaliteit (schadebeelden). Door jaarlijks het areaal te inspecteren zijn wij enerzijds in staat schadebeelden sneller te kunnen signaleren en oppakken, anderzijds om de ontwikkeling van schadebeelden te monitoren. Op basis van de inspectie wordt vervolgens een meerjarig onderhoudsplanning opgesteld voor het wegenareaal (proces gestuurd).

Het beleidskader
Het gemeentelijk beleidskader voor het onderhoud aan het wegenareaal bestaat uit het Beheerplan Wegen
2020-2025.

Voor het wegenbeheer gebruiken we de landelijke methode Globale Visuele Inspectie 2011 conform publicatie 146b van het CROW. Uitgangspunt hierbij is het verwerven van informatie, geënt op de praktijk en de ontwikkelingen in het wegbeheer. Het doel van de Globale Visuele Inspectie is om snel en efficiënt op netwerkniveau informatie te verzamelen over de conditie van het wegenareaal.

De vertaling van de financiële consequenties in de begroting
Met de door de raad extra beschikbare gestelde gelden vanuit ‘’Nieuw Perspectief’’ en de extra structurele gelden vanuit de kadernota, zal geleidelijk de achterstand in onderhoud weggewerkt worden en zijn er geen extra financiële middelen nodig. De prijsfluctuaties (indexeringen) zijn hierin echter niet meegerekend en zullen middels de Turap incidenteel worden aangevraagd zolang de markt zich niet heeft gestabiliseerd

 
Voorbeeld van samenwerken: Doggersvaart wordt opnieuw geasfalteerd i.c.m. werkzaamheden van ProRail

Basisgegevens
In totaal beheert de gemeente ca.158 kunstwerken, waarvan 95 bruggen, 54 duikers en 9 tunnels/viaducten. Het areaal is de afgelopen tijd uitgebreid ten gevolge van onder andere nieuwbouwwijk Willem Alexander Hof. In de komende jaren zullen er meer kunstwerken en duikers in beheer komen van de gemeente Den Helder.
Veilig gebruik staat voorop bij kunstwerken. Hiermee wordt aangesloten bij ‘Den Helder schoon, heel en veilig’. De ambitie is om de kunstwerken zo te beheren en onderhouden dat deze op een normale wijze gebruikt kunnen worden en verbindingen bieden binnen de gemeente.

Overzicht kunstwerken:

Tabel 1: Areaalomvang

Kerncijfers kwaliteit
De kwaliteit van de civiele kunstwerken moet voldoen aan diverse wet- en regelgeving, zoals de Wegenwet 1930 en het Bouwbesluit 2012. Veiligheid, functionaliteit en constructieve duurzaamheid zijn de uitgangspunten voor het bepalen van het onderhoud.
In 2019 en 2020 is het areaal kunstwerken geïnspecteerd. Uit deze inspecties is de staat van onderhoud van het hele areaal bekend. Naast de technische staat (conditie) is ook de verzorgingsscore bepaald. De verzorgingsscore geeft weer in welke mate de objecten schoon en verzorgd zijn.

De geïnspecteerde objecten hebben gemiddeld gezien een redelijke (15,6%) tot goede/uitstekende staat (73,7%) van onderhoud (conditie). Van het totale areaal bestaat slechts 8,3% uit matige kwaliteit. En slechts 2,4% heeft een slechte staat van onderhoud.

Het beleidskader
Het beheerplan Civiele kunstwerken is het beleidskader dat aangeeft hoe de kwaliteit van de objecten is gemeten. De inspectie heeft in 2019/2020 plaats gevonden. De huidige staat van onderhoud komt overeen met kwaliteitsniveau B volgens de CROW-richtlijn.

Uit het beleidskader voortvloeiende consequenties
Het benodigde onderhoud is bepaald op gronden van veiligheid, duurzaamheid en functionaliteit. We kijken kritisch naar de noodzaak voor conserverend onderhoud. Inzet voor de komende jaren is vooral het gebruik van onderhoudsarme of -vrije materialen. Als er renovatiemogelijkheden zijn gaan we toch de brug in hout uitvoeren. We zoeken ook naar niet vandalisme gevoelig materiaal.

Er is in 2020 een nieuw beheerplan (2020-2025) geschreven, met een doorkijk naar de komende jaren, van wat nodig is, om het beheer van de kunstwerken op peil te houden. Het beheerplan en de inspectie zijn de basis om de komende jaren het onderhoud uit te voeren. Er wordt gezocht naar duurzame oplossingen om de kunstwerken zo lang mogelijk intact te houden.   

Basisgegevens
De gemeente Den Helder heeft in totaal ongeveer 400 hectare openbaar groen. Dit bestaat uit 121 ha bloemenweide/hooiberm, 2.379 m2 bodembedekkers, 4 ha bollen in gras, 70 ha bosplantsoen, 527 m2 cultuurrozen, 12.776 meter hagen, 7.653 m2 heesters grof en botanische rozen, 17 ha ruw gras, 118 ha siergazon, 22 ha sierheesters en heesterrozen, 885 m2 vaste planten, 65 m2 zomergoed en 21.657 geregistreerde straat-, laan- en parkbomen.

Kerncijfers kwaliteit
De beplanting wordt beoordeeld op de technische kwaliteit van beschadiging, kale plekken, snoeibeeld en vitaliteit.
In 2023 worden opnieuw ca. 5.000 bomen geïnspecteerd. Op basis van deze inspectie wordt het onderhoudsregime nader uitgewerkt. De groep bestaat uit bomen met een verhoogd risico uit de vorige inspecties en de bomen uit de reguliere inspectiecyclus op basis van leeftijd en locatie.

Het beleidskader
Het gemeentelijk beleidskader voor het onderhoud aan het openbaar groen bestaat uit twee beheerplannen en een leidraad:

• Beheerplan Groen 2020-2025
• Beheerplan Bomen 2020-2025
• Leidraad bestendig beheer gemeentelijke groenvoorzieningen, is geactualiseerd in 2020.

Voor het groenbeheer gebruiken we de landelijke beeldkwaliteitsnormen van de CROW en het Handboek bomen van het Norminstituut bomen. Het Handboek bomen is in 2022 geactualiseerd. Uitgangspunt is het duurzaam in stand houden van de gemeentelijke groenvoorziening. Bij het stedelijk beheer en onderhoud hebben we te maken met de natuurwetgeving en de wettelijke zorgplicht aan bomen.

De vertaling van de financiële consequenties in de begroting
Op basis van de beheerplannen zijn de werkpakketten opnieuw vastgesteld. Op basis hiervan wordt een kostenberekening gemaakt voor het onderhoud aan de gemeentelijke groenvoorziening. Volgens de voorlopige berekening zijn voor het dagelijks onderhoud van openbaar groen (exclusief nieuwe arealen en de bestrijding van iepziekte) voldoende financiële middelen beschikbaar. Met de door de raad extra beschikbare gestelde gelden uit Nieuw Perspectief wordt de onderhoudsopgave weggewerkt.

Kengetallen (hoofd)riolering
In onderstaande tabel zijn de kengetallen weergegeven voor de hoeveelheid (hoofd)riolering die binnen de gemeente aanwezig is.

Kerncijfers kwaliteit 
Om de betrouwbaarheid van gegevens te vergroten zijn de inspecties geïntensiveerd en uitgevoerd op buurtniveau volgens de meerjarenplanning tot 2040. Uit deze inspecties blijkt de kwaliteit over het algemeen slechter te zijn dan gezien de leeftijd verwacht mag worden.
Hieraan kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen. Riolen van gescheiden stelsels die in de periode 1970-1985 zijn aangelegd met betonnen buizen hebben een kleinere levensduur dan op basis van een gemiddeld gehanteerde levensduur van 70 jaar. Dit heeft deels te maken met de aanlegwijze die destijds gehanteerd werd. Hierdoor ontstond extra gasvorming, welke tot aantasting van het riool heeft geleid. Ook blijken zettingsverschillen een regelmatig voorkomend probleem te zijn. Deze bevindingen krijgen extra aandacht in de voorbereiding en realisatie van komende werken.

Afbeeldingen bovenstaand: weergave planning groot onderhoud tot 2040

Het beleidskader
Het beleidskader wordt gevormd door het gemeentelijk rioleringsplan (GRP) en het Bestuursakkoord Water (BAW). Het huidige GRP geldt voor de planperiode: 2018 - 2022. Begin 2023 wordt een geactualiseerd GRP ter vaststelling aangeboden voor de planperiode 2023 – 2027. Het GRP bestaat uit een regionaal deel en een deel speciaal voor Den Helder. De focus is gericht op klimaatadaptatie, risico gestuurd beheer en samenwerking met de regiogemeenten, PWN en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. 

Basisgegevens
Het areaal van Den Helder bestaat uit 12.831 lichtmasten, 12.967 armaturen, ca 13.100 lampen, 357 km kabel en ca 230 eigen kasten. Het beheerplan Openbare verlichting 2020-2025 stelt hoe het beheer van de openbare verlichting geregeld is.

Kerncijfers kwaliteit

Lichtmasten
Van de 12.831 masten bestaat het overgrote deel (ca. 90%) uit stalen masten. Van de lichtmasten heeft 13% (1668 masten) de technische levensduur van 40 jaar overschreden. De vervangingsopgave vertegenwoordigt een waarde van € 657.000. De totale vervangingswaarde bedraagt ca. € 5,8 miljoen.

Armaturen
Van de 12.967 armaturen is ruim 23% (ca. 3.000) ouder dan de technische levensduur van 20 jaar en aan vervanging toe. De vervangingsopgave vertegenwoordigt een waarde van € 995.000.

Lampen
Voor het vervangen van lampen wordt de economische levensduur aangehouden volgens de opgave van de fabrikant. Dit betekent in de praktijk dat lampen groepsgewijs worden vervangen voordat ze stuk zijn. Hierdoor worden continuïteit en kwaliteit gewaarborgd en veel meldingen voorkomen.

Ledverlichting
Het energieakkoord stelt dat, ten opzichte van 2013, de gemeente Den Helder in 2020 een energiebesparing moet realiseren van 20% oplopend tot 50% in 2030. Een maatregel om de doelstelling te halen is de toepassing van ledverlichting. In gemeente Den Helder zijn inmiddels 1250 (bijna 10%) led-armaturen geplaatst.
Ondanks dat we goed op weg zijn met het vervangen van conventionele verlichting door ledverlichting, is er voor het behalen van de doelstellingen vanuit het energieakkoord in 2030 nog een stap te zetten. Met de beschikbaar gestelde gelden voor de onderhoudsopgave zijn we een eind op de goede weg.

Eigen kabelnet
Van de 12.831 aansluitingen (lichtmasten) zijn er ca. 10.600 aangesloten op het eigen netwerk (solonet). De overige aansluitingen zijn aangesloten op het combinet van Liander. Het eigen net is ca. 357 km lang en heeft ca. 150 voedingskasten en 80 koppel-/doorschakelkasten. De komende jaren wordt extra aandacht gegeven aan inspecties.

Toonfrequent signaal en energieakkoord
Het toonfrequent signaal (TF), die Liander over de kabel meestuurt en waarmee nu de openbare verlichting in en uit wordt geschakeld, is met ingang van 1 februari 2020 niet meer in gebruik. Om te voorkomen dat heel gemeente Den Helder dan dag en nacht verlicht blijft is gezocht naar een alternatief. Die is gevonden in de aanschaf van het TSEC 2000 systeem van Telesignaal. Dit systeem geeft niet alleen de mogelijkheden om in en uit te schakelen, maar kan ook realtime energiedata uit de meter lezen, analyseren, bewaken en melden. Het TSEC 2000 systeem geeft ons ook de mogelijkheid om zelf onze in- en uitschakel tijden te bepalen. Daarmee dragen we bij aan de doelstellingen van uit het energieakkoord, slim energiemanagement. De raad een krediet beschikbaar gesteld van € 155.000 voor de vervanging van het TF-signaal. Inmiddels is dit in werking.

Het beleidskader
In het nieuwe beheerplan Openbare verlichting staan de kaders voor de instandhouding en het beheer van een verantwoorde openbare verlichtingsinstallatie.

Basisgegevens
De gemeente Den Helder heeft rond de 500 speeltoestellen in de openbare ruimte staan, verspreid over 141 sport- en speelplekken.

Het beleidskader
In het beheerplan Spelen 2020-2025 staat op welke wijze het beheer en onderhoud aan de speeltoestellen en de speelplekken wordt uitgevoerd, zodat kinderen met goede en veilige speelvoorzieningen kunnen spelen. Jaarlijks inspecteren we alle speeltoestellen in de openbare ruimte. Per speeltoestel houden we een logboek bij. Hierin staan de technische gegevens, inspectieresultaten en uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden

De vertaling van de financiële consequenties in de begroting
Als inspectieresultaten, dan wel meldingen, daarvoor aanleiding geven, voeren we de nodige herstelwerkzaamheden uit. Is de slijtage en/of schade niet meer te herstellen, dan verwijderen we het speeltoestel, zodat het geen gevaar voor kinderen oplevert. Dit speeltoestel wordt niet in alle gevallen vervangen.
Het benodigde budget voor het dagelijks en groot onderhoud van de speelvoorzieningen, inclusief de hierbij behorende valdempende ondergronden is voldoende.
Binnen de beschikbare middelen van Nieuw Perspectief is € 84.000 structureel beschikbaar om de speeloases (kwalitatief gezien) in stand te houden. Hiermee wordt voorkomen dat afgekeurde speeltoestellen worden verwijderd en niet meer worden vervangen. Dit bedrag wordt ingezet om de jaarlast van de investeringen in speeltoestellen op te vangen.

Het kapitaal, ofwel “asset” watergangen bestaat uit onderstaande componenten en objecten

Met daarbij onderstaande hoeveelheden:

Kaart met weergave primair (groen), secundair (oranje) of tertiar water (rood)

Kaart met areaal in eigendom gemeente Den Helder

Kerncijfers kwaliteit
De gemeente heeft voornamelijk secundaire en tertiaire watergangen in beheer. Het beheer en onderhoud aan het primaire stelsel is, vanwege het vaarwegbeheer, ondergebracht bij de primaire belanghebbende partijen (onder andere Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) en Rijkswaterstaat).

Het beleidskader
Het gemeentelijk beleidskader voor onderhoud aan de gemeentelijke watergangen wordt verwoord in het beheerplan Watergangen 2020-2025 en is medio september 2020 door de raad vastgesteld.
Hierin zijn de ambities verwoord zoals:

• Bestaande areaal en kwaliteit inzichtelijk maken en vastleggen in het beheersysteem.
• Beperken verzilting (waterkwaliteit).
• Voldoen aan de beeldmeetlatten voor watergangen, oevers en dergelijke.
• Borgen dagelijks onderhoud in structurele werkprocessen en budgetten.
• Ontwikkelen en implementeren van risico gestuurd beheer en assetmanagement.
• Samenwerking met belanghebbenden zoals HHNK, LTO/KAVB, enz.

De vertaling van de financiële consequenties in de begroting
De keuzes ten aanzien van het beheer en onderhoud zijn duurzaam, spaarzaam én praktisch (één van de basisprincipes uit Nieuw Perspectief). Daarom zijn de huidige budgetten leidend bij het invullen van de beheeropgave op korte termijn (0-5 jaar).

Voor het beheer en onderhoud van watergangen (technisch onderhoud en inspecties) is jaarlijks een budget van € 310.500,00 beschikbaar in de exploitatiebegroting. De huidige budgetten zijn toereikend voor het uitvoeren van inspecties en onderhoudswerkzaamheden.

In 2017 is de nota ‘Afstoten gemeentelijk vastgoed (2017-2018)’ vastgesteld. Op basis van deze nota wordt nog steeds uitvoering gegeven aan de opgave met betrekking tot het afstoten van gemeentelijk vastgoed. Er wordt een herijking gedaan van bovengenoemde nota welke wordt opgenomen in de vastgoed nota 2022-2024. Deze is in december 2021 aan de raad gepresenteerd.

Onderhoudssystematiek
In 2017 is het onderhoud voor gemeentelijk vastgoed financieel opnieuw ingericht. Hiervoor zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd.

• Er is budgettair onderscheid tussen planmatig-, contract- en dagelijks onderhoud.
• Er wordt gestreefd naar één onderhoudsvoorziening voor de gemeentelijke gebouwen (exclusief verbonden partijen en schoolgebouwen).
• De jaarlijks benodigde dotatie in de voorziening wordt afgeleid uit de gemiddelde onderhoudslasten voor planmatig onderhoud voor de komende tien jaren.
• Jaarlijks vindt er een actualisatie van de stand van de voorziening plaats, waarbij getoetst wordt of aanvullende middelen benodigd zijn.

Voor het onderhoud van de forten en bunkers hebben we geen eigen onderhoudsplanning. Het beheer hiervan is uitbesteed aan de Stichting Erfgoed Den Helder. De Stichting ontvangt samen met Willemsoord bv jaarlijks €750.000 voor het onderhoud aan de hele Stelling van Den Helder, inclusief Willemsoord. Dit bedrag wordt door henzelf onderling verdeeld.

Onderwijshuisvesting
De basis voor (vervangende) nieuwbouw van schoolgebouwen is bepaald in de Huisvestingsverordening en het Integraal Huisvestingsplan 2020-2025. De raad heeft dit Integraal Huisvestingsplan 2020-2025  op 6 september 2021 vastgesteld.
Met ingang van 2015 is de wetgeving gewijzigd en ontvangen schoolbesturen de vergoeding voor het buitenonderhoud rechtstreeks van het Rijk. De verantwoordelijkheid voor bekostiging van nieuwbouw van schoolgebouwen ligt bij de gemeente. (Vervangende) nieuwbouw gebeurt conform het in het Integraal Huisvestingsplan opgenomen programma.

Duurzaamheid vastgoedportefeuille
In de nota ‘Hoofdlijnen van aanpak voor een duurzaam en klimaatbestendig Den Helder’ (juni 2015) zijn globale doelstellingen geformuleerd c.q. ambities uitgesproken om te komen tot energiebesparing. Om de duurzaamheidsambitie nader te concretiseren is in de raadsvergadering van juli 2016 een motie aangenomen om de Gemeente Den Helder in 2040 volledig energieneutraal te hebben.

Opgave/doelstellingen
De huidige opgave/doelstellingen voor het verduurzamen van de kernportefeuille verduurzaming (betreft 24 panden, deze zijn energielabelplichtig) zijn:

• Een energiebesparing van 5% realiseren vanaf 2020 en conform de CO2 prestatieladder.
• Inzicht in een verduurzamingsscenario waarbij wij uitgaan van een gemiddeld energielabel B.

Het Plan van Aanpak ‘Verduurzaming Gemeentelijk Vastgoed’ is 22 mei 2017 door de gemeenteraad vastgesteld. Dit is een stappenplan om te komen tot inzicht in energieprestaties en mogelijke energetische verbeterpunten van gebouwen. Conform dit plan van aanpak zijn de panden in de kernportefeuille vastgoed energetisch onderzocht. Op basis van dit onderzoek zijn per pand verduurzamingsmaatregelen genomen. Hierbij zijn eerst de panden met het grootste energieverbruik aangepakt. Dit heeft erin geresulteerd dat de kernportefeuille vastgoed gemiddeld naar een energielabel B is gebracht. Duurzaamheidsmaatregelen zijn verder opgenomen in het meerjarig onderhoudsplan (MJOP). Panden met energielabel hoger dan B, worden in de reguliere onderhoudscyclus verduurzaamd. Duurzaamheid is verankerd in de vastgoednota 2022-2024.